Uwagi dotyczące użytkowania odbiorników GPS
Jest wiele modeli odbiorników GPS, ja na razie użytkuję odbiorniki marki Garmin 60CSX, 62, 276Cx, 176C, ale sprawdzałem także działanie modeli 64, 276 i 278. Od niedawna na rynku pojawiły się odbiorniki GPS zupełnie inaczej traktujące nawigację w terenie, na przykład model Aventura, firmy TwoNav, albo Lark. Chciałem w tym miejscu zamieścić kilka uwag, które mogą się Wam przydać podczas użytkowania GPSa, jak również spowodują, że wasze trasy będą miały większą jakość.
A więc odbiornik GPS służy do nawigacji w terenie. Odczytuje dane z satelit i orientuje naszą pozycję na kuli ziemskiej. Jak już wie gdzie jest, to odnajduje w zasobniku (pamięć wbudowana lub karta pamięci) odpowiednią mapę i pokazuję swoją pozycję na tej mapie. Odczytuje także inne informacje, ale to temat na inny tekst. Kiedy już odbiornik GPS wie gdzie jest i wie jaką mapę ma zastosować do danego terenu, może nawigować po drogach do celu jaki mu wyznaczymy (nie każdy GPS to potrafi, nie każda mapa nadaje się do nawigacji po drogach), nazywa się to ROUTING, czyli nawigowanie. A więc GPS to odbiornik sygnału z satelit, który potrafi ten sygnał przetworzyć tak aby podać lokalizację, nawigowanie zaś to kwestia map zainstalowanych w odbiorniku GPS. Mapy na odbiorniki GPS, na przykład firmy Garmin, obejmują głównie tereny cywilizowane, czyli Unię Europejską, Australię, USA, Kanadę, itp. Cały pozostały świat, czyli jakieś 80% nie jest pokryta mapami dostępnymi w sklepie na rogu ulicy i po prostu jeśli się znajdziecie w rejonie pozaeuropejskim, to na ekranie Waszego odbiornika GPS będzie zupełna pustka, tzw. biały ekran. Od niedawna można zakupić dokładną mapę całej Rosji, aż po Ocean Spokojny, a także Tajlandi i Malezji. Można też ściągać darmowe mapy z internetu, na przykład mapy OpenStreetMaps z takiej witryny: http://garmin.openstreetmap.nl/. Wiem, że dla niektórych to trudne do pomyślenia, zwłaszcza w dobie lansowania teorii, że świat się skurczył albo że jest globalną wioską.
Dla niewprawnych użytkowników, trudno odróżnić sam odbiornik GPS od mapy w nim zainstalowanej. Dla Was jak sądzę, mapa zainstalowana w Waszym odbiorniku, jawi się jako jedna z kilku rzeczy zaimportowana po prostu z komputera do odbiornika. Takimi rzeczami mogą być punkty, trasy i ślady, no i rzeczone mapy. Na rynku jest wiele map do GPSów, nie wszystkie dają tą możliwość aby można było po nich nawigować, wiele służy po prostu jako tło do poruszającego się po nich kursora, czyli naszej pozycji. Mapy dzielą się na wektorowe i rastrowe. O ile wyjaśnienie co to są mapy wektorowe jest dość trudne w kilku słowach, o tyle mapy rastrowe, to po prostu mapy papierowe zeskanowane, skalibrowane i wprowadzone do pamięci odbiornika GPS. Po mapach rastrowych nie można nawigować według dróg na nich narysowanych, bo to dla odbiornika tylko rysunek, a nie aktywna zawartość pamięci, którą można przetwarzać jako trasę naszej wędrówki. Wiele z nowych modeli odbiorników marki Garmin, typu model 62 czy Oregon, potrafi importować mapy rastrowe, ale tak na prawdę mapy rastrowe najlepiej wykorzystywać w komputerowych programach do nawigacji jak Ozi Explorer, Fugavi, Touratech, itp. Można także takie mapy wykorzystać w odbiornikach GPS takich jak wspomniana wyżej Aventura lub Lark. Jednakże do poruszania się w cywilizowanej Europie, po drogach dla samochodów, wystarczą mapy wektorowe. Mapy rastrowe nadają się głownie do nawigacji w terenie niecywilizowanym, dla piechurów górskich, dla entuzjastów off-roadu leśnego i dla podróżników jadących poza cywilizowaną Europę, czyli poza UE.
Zwykły odbiornik GPS potrafi nie tylko nawigować do wyznaczonego celu czy po wyznaczonej trasie, potrafi także zapisywać inne informacje potrzebne dla każdego turysty. Zapisuje ślad przebytej drogi kodując punkty z odpowiednimi współrzędnymi, a następnie łączy je linią prostą, którą nazywamy tutaj trackiem, albo śladem, a GPS nazywa ją TRACK. Jakość zapisanego śladu zależy w znacznym stopniu od ustawień systemu odbiornika GPS. Od razu można się domyślić, że im gęściej odbiornik będzie stawiał punkty na naszej drodze tym wierniej odda drogę jaką przejechaliśmy w postaci śladu. A więc w menu track w każdym GPSie (profesjonalnym, czyli na przykład Garmin Map 176, 276, 278, 276Cx, 60CSX, 62s, 64) można ustawić sposób zapisywania tracku. Najlepszy sposób jest taki, aby zapisywał ślad do wypełnienia pamięci (w odbiorniku 176C opcja FILL), inne opcje mają na celu oszczędzanie pamięci i automatyczną pracę usprawiedliwiającą nasze lenistwo. Następnie należy ustawić interwał, z jakim ma być zapisywany ślad. Najlepszym ustawieniem jest opcja DISTANCE, która zapisuje punkty na naszej drodze, co odpowiedni dystans, który podamy w okienku VALUE. Z doświadczenia zauważyłem, że wartości do 0.10km są dobre dla tras asfaltowych, a dla tras off-roadowych - bardziej krętych ze względu na kluczenie po lesie, maksymalną wartością będzie 0.07-0.03km. Dla pieszych wędrówek i wycieczek rowerowych, najlepszą wartością będzie 0.01km. W trakcie jazdy można zmieniać wartość w okienku VALUE, tak aby jak najwierniej oddać trasę, po której akurat się poruszamy. Takich tracków odbiornik może zapisać od kilku do kilkuset (zwykłe typu Zumo, Navi itp. potrafią zapisać tylko jeden ślad). A więc jeśli wiemy, że wyjeżdżamy na 7 dni, to codziennie zapisujemy trasę całego dnia. Potem można to zgrać do komputera do programu fabrycznego MapSource lub BaseCamp, zapisać w postaci pliku z rozszerzeniem MPS (lub nowszym GDB) i gotowe wspomnienie z wakacji. Takie pliki ze śladami i innymi informacjami można importować do odbiornika GPS, a więc można rozsyłać do znajomych i od nich pobierać, ich ślady do użytku własnego. Zapisywanie śladu do pamięci ma swoje ograniczenia, ogranicza ją wielkość pamięci wbudowanej w odbiornik. Takie urządzenia jak Garmin 60CSX i 62s, 64, 276Cx mogą zapisywać ślad na kartę pamięci, a więc ograniczenia praktycznie znikają.
Inną sprawą jest zapisywanie ciekawych punktów podczas pokonywania jakiejś trasy. Warto to robić nadając im odpowiednie ikony i nazwy. Po przegraniu ich do komputera można każdemu jeszcze dodać krótki opis dla jasności. W jednym pliku GDB można zapisać wiele tras i 3000 punktów (wyjątek model 60CSX - tylko 1000 punktów, 62 - tylko 2000 punktów). Cały czas mowa o profesjonalnych odbiornikach GPS, pomijam pseudoGPSy z komórek oraz zabawki typu Navi, Zumo itp.
Jeszcze inną sprawą są trasy, tzw. routes. Jest to spis punktów - waypoints połączonych ze sobą liniami prostymi (te linie mogą się przekształcić w niektórych odbiornikach w nawigację po drogach zapisanych w mapie jaka pokazywana jest na ekranie odbiornika). Punktami mogą być waypointy jakie sami ustawicie w programie komputerowym, jakie dostaliście od znajomego mailem, albo jakie ustawicie podczas pracy z odbiornikiem GPS. Mogą to też być adresy w miastach podane systemowi autoroutingu, który ma za zadanie doprowadzić Was do lokalizacji jaką wybraliście. W odbiorniku zwykle można przechowywać do 50 tras, każda po 254 punkty (w modelu 60CSX, 62, 64, 278, 276Cx jest to odpowiednio 50 tras po 50 punktów).
Jak wiadomo dokładność wyznaczania pozycji przez odbiorniki GPS jest zależna od sygnału satelit oraz od nadanych im zniekształceń przez rząd USA. Dlatego warto sprawdzać jaką mamy wartość ACCURANCY podczas pokonywania lasu w chmurny dzień. Jeśli ta wartość przekracza 10m to trasa będzie lekko oddalona od naszej rzeczywistej pozycji. Ale nie jest to problemem, bo rzadko zdarza się, aby dwie ciekawe trasy biegły równolegle w odległości 20m od siebie.
Jeszcze jedną ważną sprawą jest system zapisu współrzędnych. Jest ich kilkanaście i warto ustawić LOCATION FORMAT na - hddd mm.sss. To najczęściej używana wartość i najłatwiej zrozumiała dla człowieka. Innym modelem zapisu danych, dość popularnym, jest system hddd mm.mmm, czyli sekundy zapisywane są w tysięcznych minut. Jeśli ktoś poda Wam namiar punktu i wpiszecie go ręcznie do odbiornika GPS to punkt zostanie pokazany na ekranie według systemu zapisu współrzędnych jaki jest akurat włączony w Waszym odbiorniku. Więc jeśli ktoś poda Wam namiar w systemie hddd mm.sss, a Wy macie włączony system, na przykład hddd mm.mmm, to punkt jaki wpiszecie ręcznie pokaże się na ekranie nawet do kilkuset metrów w bok od miejsca w którym być powinien. Dlatego zawsze ostrzegam przed podawaniem namiarów punktów bez podania systemu w jakim one zostały stworzone. Na przykład współrzędne podawane przez witrynę GoogleEarth są zapisywane w systemie hddd.ddddd, czyli sekundy są podawane w tysięcznych minut. Zwykle jednak, gros użytkowników GPSów nie interesuje się systemem zapisu współrzędnych i większość z nich pracuje na systemie hddd mm.mmm. Ale jak sądzę, ci którzy czytają ten tekst nie zamierzają być biernymi użytkownikami sprzętu jaki sobie kupili.
Trzy uwagi: Przy zgrywaniu tracków, tras, punktów z komputera do odbiornika GPS, program automatycznie przelicza system współrzędnych na taki jaki jest w odbiorniku. Inna ważna rzecz, jeśli ktoś z Was chce posługiwać się google.earth w ściąganiu sobie punktów ze zdjęć satelitarnych, to google pracuje na systemie hddd ddddd - system najbardziej powszechny w USA i zdobywający sobie rzesze zwolenników także w EU, ja także się do nich zaliczam. Trzecie, aby przeliczyć współrzędne na inny system, wystarczy zmienić ustawienia LOCATION FORMAT i wszystkie współrzędne w odbiorniku będą podawane w innym formacie. Więc jeśli chcecie podać komuś współrzędne w jego formacie, innym od Waszego, to po prostu zmieńcie na chwilę ustawienia, spiszcie współrzędne i z powrotem wróćcie do dawnych ustawień.
Gdybyście potrzebowali jeszcze jakichś informacji, co do użytkowania GPSa, to piszcie.

Gdybyście stali akurat przed decyzją jaki odbiornik GPS kupić. To polecam rozpatrzenie kilku kwestii. Po pierwsze i najważniejsze trzeba się zastanowić do czego ma Wam służyć odbiornik GPS (zwany dalej GPSem). Takie urządzenie może zaspokajać kilka różnych potrzeb. W dzisiejszych czasach (2018) od GPSa żąda się przede wszystkim aby doprowadzał nas do ustalonego przez nas celu (adresu), po ustalonej przez nas trasie (najkrótszej, najszybszej, itp.). Aby GPS mógł spełniać tą funkcję musi mieć w pamięci (na karcie lub pamięci wewnętrznej) mapę terenu po którym będziemy się poruszać. Funkcję nawigacji spełnia każdy nowy odbiornik GPS, w tym także smartfony (one nawet lepiej). Jeśli potrzebujemy czegoś więcej, a więc zapamiętywać interesujące nas miejsca i trasy, a także korzystać z tras przygotowanych przez innych, na przykład tych tras jakie zamieszczam powyżej, wtedy potrzebujecie czegoś więcej niż g...na z promocji z supermarketu. Należy wtedy odrzucić wszelkie reklamy i zachęty dealerów, oni nie wiedzą co mówią. Do zapisywania danych oraz ich eksportowania do komputera i importowania z komputera potrzebny jest półprofesjonalny sprzęt, który ma możliwość zapisu śladów (track'ów) więcej niż jednego oraz ustawianie opcji ich zapisu, a także zapisu kilkudziesięciu tras (routes). Wtedy możecie tworzyć własne biblioteki dróg po jakich chcielibyście się poruszać i tysiące istotnych dla waszej turystyki punktów. I tutaj mogę polecić kilka modeli GPSów. Od najprostszego GPS Map 76 po GPS Map 278 i wyższe. Ja jednak dla ludzi aktywnych, używających wszelkiego sprzętu do turystyki, od kajaków, rowerów i własnych nóg, po quady, motocykle i samochody terenowe, polecam model 60CSX lub 62s, albo 64. Od serii 76--276 odróżnia je doskonała wbudowana antena i tanie, pojemne karty pamięci, wadą jest mały ekran i możliwość importowania tylko 1000 punktów (odbiornik 60CSX). Jednak 99% użytkowników GPSów nie odczuwa potrzeby zbaczania z dróg jakie widzi w swoim odbiorniku na mapie, więc zastanówcie się czy Wam to jest potrzebne. Może zwykły GPS lub smartfon zaspokoi w pełni wasze potrzeby, a wnikanie w tajniki kartografii elektronicznej będzie dla Was tylko stratą czasu. Modele 76, 176, 276, 278, 276Cx, 60CSX, 62, 64 to odbiorniki dla ludzi wykorzystujących je półprofesjonalnie. A więc jest to sprzęt droższy od tego na promocji, dużo bardziej wytrzymały na trudne warunki i z dużymi możliwościami. Jednak modele 76-278 nie mają dobrych anten, trzeba do nich dokupować anteny zewnętrzne, które i tak są kiepskie.
Kolejnym etapem rozwoju w temacie GPSów, albo pierwszym etapem dla profesjonalistów, jest własny komputer pokładowy w samochodzie lub motocyklu/quadzie (nie mylić z komputerem pokładowym instalowanym przez producenta samochodów). Najprostsze rozwiązanie to używany laptop w wersji pancernej, ekran zewnętrzny montowany na desce rozdzielczej samochodu, myszka bezprzewodowa i klawiatura zwijana w rulon. Można też montować otwarty laptop w stojak przykręcony do podłogi kabiny. Dobre laptopy Panasonic'a CF-18 ToughBook mają możliwość otwarcia ekranu, odwrócenia i zamknięcia go na powrót tak, aby ekran był tabletem dotykowym. Wtedy taki laptop zajmuje mniej miejsca w samochodzie (podczas pracy). Używane, z procesorem 900MHz kosztują już od 800zl (2011), taki model w zupełności wystarcza do pracy z programami nawigacji. Można także używać tablety. Ich pamięć nie ma elementów mechanicznych, więc jest wstrząso-odporna.
Inną możliwością są odbiorniki GPS mające możliwość importowania map rastrowych (bitmapowych, skanowanych z papieru). W 2010 pojawiły się odbiorniki hiszpańskiej firmy TwoNav, takie jak Sportiva i Aventura. Są to doskonałe urządzenia zastępujące odbiorniki GPS pracujące na mapach wektorowych, na przykład marki Garmin i jednocześnie mające te same funkcje co oprogramowanie do nawigacji, typu Ozi Explorer jakie można użytkować w pancernym laptopie. Jednakże dużo lepszym rozwiązaniem wydaje się urządzenie Lark, które umożliwia pracę na mapach wektorowych, na przykład na programie AutoMapa, oraz na mapach rastrowych, na przykład na programie Ozi Explorer. Droższe wersje (1000EUR - 2008) to predestynowane do samochodów terenowych komputery stacjonarne z zewnętrznym interface'm.
Jakie są zalety takiego rozwiązania w stosunku do odbiornika GPS? A więc: możliwość pracy na innych niż Garmin programach do nawigacji (na przykłąd AutoMapa), nieograniczona pamięć track'ów i route'ów oraz punktów; nieograniczona pamięć map; wielki ekran; możliwość używania innych aplikacji typu przeglądarka internetowa, zasobnik do zdjęć z aparatu, odtwarzacz filmów DVD itp.; możliwość używania aplikacji kartograficznych operujących na mapach rastrowych (skanowanych z map papierowych) na przykład Ozi Explorer, Fugavi albo Touratech itp. Każdemu profesjonalnemu turyście polecam komputer pokładowy jako doskonałe rozwiązanie kwestii kartograficznej.
No i ostatnia sprawa, czyli programy do pracy na mapach rastrowych, czyli skanowanych do komputera, który staje się w tym momencie odbiornikiem GPS. Tak jak wspomniałem wyżej jest ich kilka, ja jednak pracuję na Ozi Explorer. Uważam go za najbardziej skomplikowanego w obsłudze, ale jednocześnie najbardziej wszechstronnego. W skrócie, co to jest. A więc jest to program, który można zainstalować na komputerze pokładowym. Ma on możliwość pokazywania naszej pozycji tak jak każdy odbiornik GPS. Pobiera dane z anteny zewnętrznej, lub jakiegokolwiek odbiornika GPS, podłączonego przez kabel USB. Zważywszy na bardzo dobrą antenę w modelu 60CSX, lub 276Cx, ja używam tych właśnie źródeł danych do pozycjonowania w programie Ozi Explorer. Program nie pracuje na mapach wektorowych, czyli w skrócie takich jakie mamy w odbiornikach GPS, ale pracuje na mapach rastrowych, czyli takich jakie kupujemy w księgarni i potem je skanujemy i kalibrujemy w programie Ozi. Istnieje wiele źródeł map wojskowych w skalach od 1:25000 do 1:500000, czyli bardzo dobrych, tylko trochę starych i nieaktualnych, ale to w podróży po dzikich terenach nie ma znaczenia. Takie mapy już skalibrowane do używania w Ozi można kupić na Allegro albo ściągnąć za darmo z różnych stron internetowych. Program Ozi Explorer jak inne tego typu nie ma możliwości nawigowania po drogach, może jedynie pokazywać naszą aktualną pozycję, stawiać punkty (o rozbudowanych możliwościach) oraz zapisywać ślad. Praca z takim programem ma sens, kiedy jedziemy poza obszar który pokazany jest na mapach do odbiorników GPS. Można też pracować z takim programem na mapach turystycznych, o dużej dokładności i z naniesionymi szlakami turystycznymi, a więc na pieszych wędrówkach (wtedy lepszym rozwiązaniem jest Lark), quadowych wycieczkach itp. Można na tych mapach pracować w domu, ustawiając sobie punkty według jakich będziemy odbywać wędrówkę, lub przejażdżkę bez laptopa. Takie punkty można wysłać do odbiornika GPS z programu Ozi. Można też importować dane z odbiornika oraz programu MapSource lub BaseCamp, który służy do pracy archiwizacyjnej z odbiornikami Garmin. Sam program MapSource też może pracować jak odbiornik GPS, kiedy jest odpowiednio skonfigurowany (program Nroute). Nie będę tu objaśniał jak pracować z programem Ozi, ani jak kalibrować mapy. Program jest wyposażony w bogatą instrukcję obsługi w języku angielskim, można też znaleźć wiele stron internetowych, na których fanatycy tego programu objaśniają wszystko ze szczegółami. Program można kupić w internecie za kilkadziesiąt dolarów. Nadmienię jedynie, że bez takich programów jak Ozi, o wiele trudniej jechać po krajach bezludnych, których nie obejmują żadne, dobre mapy papierowe. Wtedy okazuje się najlepszym rozwiązaniem zakup map wojskowych i skalibrowanie ich w Ozi. Wtedy istnienie każdej ścieżki na stepie Kazachstanu, albo pustyni w Mongolii, staje się zrozumiałe. Do Oziego można wkładać i kalibrować wszystko co ma współrzędne, albo czemu współrzędne można nadać. Pomocnym w naprawdę dzikim terenie stają się zdjęcia satelitarne, kalibrowane do Oziego. Ale to już osobny temat.

mariusz

Opis działania odbiornika Aventura, Lark, Garmin 60CSX, 62s oraz 276Cx.